بمباران شیمیایی روستای زردە

٩٨٨

بزرگ‌ترین و مؤثرترین سلاحی که دولت عراق در زمان رژیم بعث برای سرکوب و حذف ملت کُرد به‌کار گرفت، سلاح‌های شیمیایی بودند؛ سلاح‌هایی که طبق کنوانسیون ژنو ۱۹۲۵ ممنوع اعلام شده‌اند. با آنکه عراق در سال ۱۹۳۱ این معاهده را امضا و تعهد مشروط خود را اعلام کرد، اما دولت عراق همواره مفاد این معاهده و تصمیمات جامعهٔ بین‌المللی در این زمینه (حمله شیمیایی) را نادیده گرفت و بی‌اعتنا به اصول و موازین بین‌المللی، با ارتکاب جنایت علیه ملت کُرد، عملاً بی‌توجهی کامل خود به وجدان جهانی و ارزش‌های انسانی را نشان داد. حتی مقامات بلندپایهٔ این رژیم نیز در سخنان و موضع‌گیری‌های خود، استفاده از این سلاح‌ها را انکار نکردند؛ بلکه کاربرد سلاح‌های بزرگ‌تر و مخرب‌تر را نیز توجیه و مشروع جلوه دادند.

استفاده از سلاح‌های شیمیایی توسط رژیم بعث عراق به آغاز جنگ ایران و عراق بازمی‌گردد؛ به‌ویژه در سال‌های ۱۹۸۳، ۱۹۸۷ و ۱۹۸۸ که حملات شیمیایی علیه غیرنظامیان در شهرها و روستاهای کُردستان جنوبی (عراق) و همچنین در کُردستان شرقی (ایران) انجام گرفت.

رژیم بعثی عراق با استفاده از ۶۰۰۰ بمب شیمیایی در ۲۸۵ نوبت حمله هوایی، مرتکب جنایت‌های گسترده‌ای شد که تنها بخش کوچکی از آن‌ها تاکنون مستند و منتشر شده است.

مناطق شرق کردستان که طبق فهرست زیر هدف سلاح‌های ممنوعهٔ شیمیایی قرار گرفته‌اند، مشخص شده‌اند.

بمباران شیمیایی مناطق شرق کردستان در دوران جنگ ایران و عراق – ۱۹۸۷ تا ۱۹۸۸

بمباران شیمیایی روستای زردە

بر اساس تقویم حملات شیمیایی که در آرشیو ملی نسل‌کشی کوردستان ثبت شده است، این روز یادآور بمباران شیمیایی روستای زرده واقع در منطقهٔ دالاهو از توابع استان کرماشان است.

در تاریخ ۲۲ ژوئیه- یولیو ۱۹۸۸ و در مرحلهٔ پایانی جنگ ایران و عراق، جنگنده‌های رژیم بعث عراق روستای زرده را هدف حمله‌ای شیمیایی قرار دادند. در همان ساعات اولیه، ۲۷۵ نفر به شهادت رسیدند و نزدیک به ۱۱۰۰ نفر دیگر نیز مجروح یا دچار مسمومیت شیمیایی شدند. از آن زمان تاکنون، شمار قربانیان به ۳۲۰ نفر افزایش یافته است.

بر اساس گزارش‌های مستند، یکی از بمب‌های شیمیایی در چشمهٔ اصلی آب آشامیدنی روستا فرود آمد. کسانی که از این آب نوشیده بودند، دچار شدیدترین اثرات شیمیایی شدند؛ بسیاری جان باختند و گروهی نیز به‌شدت مسموم و مجروح شدند.

در جریان هشت سال جنگ ایران و عراق، اکثریت شهرها و روستاهای کُردستان جنوبی و شرقی هدف حملات شیمیایی دولت عراق در دوران رژیم بعث قرار گرفتند. روستاهای منطقهٔ دالاهو در استان کرماشان نیز از این جنایت‌ها در امان نماندند. افزون بر روستای زرده، روستاهای نسارو دیره در شهرستان گیلانغرب و بخش‌هایی از شهرهای ثلاث باباجانی و سرپل ذهاب نیز در همان روز بمباران شدند.

مانند دیگر بازماندگان حملات شیمیایی، قربانیان این حمله نیز با بیماری‌ها و آسیب‌های مزمن جسمی و روانی دست‌وپنجه نرم می‌کنند؛ از جمله تنگی نفس شدید، سرفه‌های مزمن، اختلالات خونی و ریوی، ناهنجاری‌های مادرزادی، و نابینایی جزئی یا کامل. بسیاری از آن‌ها هنوز درمان نشده‌اند و سال‌هاست که با درد و رنج زندگی می‌کنند.

متأسفانه، این پرونده هرگز در هیچ دادگاهی مطرح نشده است. خانواده‌های قربانیان نه جبران مادی دریافت کرده‌اند و نه جبران معنوی، و هیچگونه عدالتی برای آنان محقق نشده است. خواسته‌ها و مطالبات آنان برای رسیدگی به این جنایت، تاکنون بدون پاسخ باقی مانده است.

روستای زرده در منطقهٔ ریژاو قرار دارد و ساکنان آن به گویش‌های کلهری و هورامی سخن می‌گویند. در این روستا آرامگاه بابا یادگار قرار دارد که یکی از مقدس‌ترین مکان‌های آیین یارسان به‌شمار می‌رود.