پاشخانی مێژوویی
دوابەدوای دابەشبوونی یوگۆسلاڤیا، بۆسنە و هەرزەگۆڤینا لە ٣ی ئازاری ١٩٩٢ سەربەخۆیی خۆی ڕاگەیاند، ئەم وڵاتە کە ژمارەی دانیشتووانەکەی لە موسڵمانانی بۆسنیایی (٤٤%)، سربەکان (٣١%) و کرواتیەکان (١٧%) پێکهاتبوو، بوو بە دیمەنی ململانێی نەتەوەیی. سربەکانی بۆسنە بە پاڵپشتی سوپای یوگۆسلاڤیا ئۆپەراسیۆنی سەربازییان دەستپێکرد بۆ دەستبەسەرداگرتنی ناوچە ستراتیژییەکان و ئەنجامدانی پاکتاوی نەتەوەیی.
ئۆپەراسیۆنەکانی پاکتاوی نەتەوەیی
لە کاتی شەڕدا هێزەکانی بۆسنە سربەکان خەریکی پاکتاوی نەتەوەیی بوون لە دژی بۆسنەییەکان و کرواتییەکان. ئەم ئۆپەراسیۆنانە بریتی بوون لە کوشتن، دەستدرێژی، ئەشکەنجەدان و دیپۆرتکردنەوەی زۆرەملێ. بەپێی خەمڵاندنەکان نزیکەی ١٠٠ هەزار کەس کوژراون و زیاتر لە ٢ ملیۆن کەسیش ئاوارە بوون.
کۆمەڵکوژی سرێبرینیکا
لە مانگی تەمموزی ساڵی ١٩٩٥ هێزەکانی سربی بۆسنە بە فەرماندەیی ژەنەڕاڵ ڕاتکۆ ملادیچ چوونە ناو ناوچەی سرێبرینیکا کە لەلایەن نەتەوە یەکگرتووەکانەوە پارێزراوە. لە ماوەی چەند ڕۆژێکدا زیاتر لە ٨ هەزار پیاو و کوڕی موسڵمانی بۆسنی لە سێدارە دران و زیاتر لە ٢٠ هەزار هاوڵاتی مەدەنی دیپۆرت کران. ئەم کۆمەڵکوژییە بە گەورەترین کۆمەڵکوژی لە ئەوروپا دادەنرێت لە دوای هۆلۆکۆستەوە.
دادگاکانی وەڵامدانەوەی نێودەوڵەتی و تاوانکاری
لە بەرامبەر ئەم تاوانانەدا ئەنجومەنی ئاسایشی نەتەوە یەکگرتووەکان لە ساڵی ١٩٩٣دا دادگای تاوانکاری نێودەوڵەتی بۆ یوگۆسلاڤیای پێشوو (ICTY)ی دامەزراند، دادگاکە کەسانی وەک ڕادۆڤان کارادزیچ و ڕاتکۆ ملادیچی بە تاوانی جینۆساید و تاوانەکانی دژ بە مرۆڤایەتی سزا دا.
دایتۆن ئەکۆردز
شەڕی بۆسنە لە کانوونی دووەمی ساڵی ١٩٩٥ بە واژۆکردنی ڕێککەوتننامەکانی دەیتۆن کۆتایی هات. ڕێککەوتنەکە پێکهاتەیەکی سیاسی نوێی بۆ بۆسنە و هەرزەگۆڤینا دامەزراند، کە لە دوو قەوارەی سەرەکی پێکهاتبوو: فیدراسیۆنی بۆسنە و هەرزەگۆڤینا و کۆماری سرپسکا. ئەمانەی خوارەوە زانیاری زیاتر لەسەر گۆڕە بەکۆمەڵەکان و ناوەندی ناسینەوەی دی ئێن ئەی و دادگا نێودەوڵەتییەکانی پەیوەست بە جینۆسایدی بۆسنە دەدەن:
🧬 سەنتەری نێودەوڵەتی بۆ ونبووەکان (ICMP) و ناسینەوەی DNA
ناوەندی نێودەوڵەتی بۆ کەسانی بێسەروشوێن (ICMP) ڕۆڵێکی گرنگی هەبووە لە ناسینەوەی قوربانیانی جینۆسایدی بۆسنە. سەنتەرەکە بە کۆکردنەوەی نمونەی خوێن لە بنەماڵەی ونبووەکان و هاوتاکردنی لەگەڵ DNA کە لە پاشماوەی مرۆڤ لە گۆڕە بەکۆمەڵەکاندا دەرهێنراوە، توانیویەتی زیاتر لە 70%ی 40 هەزار کەسی ونبوو دەستنیشان بکات. بە تایبەتی لە دۆسیەی کۆمەڵکوژی سرێبرینیکادا، زیاتر لە ٧ هەزار قوربانی لە ڕێگەی ئەم شێوازەوە ناسێنراون.
گۆڕی بەکۆمەڵ و هەوڵدان بۆ پەردەپۆشکردنی تاوانەکان
دوای کۆمەڵکوژیی سرێبرینیکا لە تەمووزی ١٩٩٥، هێزەکانی سربی بۆسنە تەرمی قوربانییان لە گۆڕە سەرەتاییەکان دەرهێنا و گواسترانەوە بۆ گۆڕی لاوەکی و سێیەم بۆ پەردەپۆشکردنی تاوانەکانیان. ئەمەش بووە هۆی شیبوونەوە و بڵاوبوونەوەی پاشماوەی مرۆڤەکان، بەجۆرێک کە لە هەندێک حاڵەتدا پاشماوەی هەمان کەس لە چەند گۆڕێکی جیاوازدا دۆزرایەوە. بەڵام تەکنەلۆژیای پێشکەوتووی دی ئێن ئەی توانی بە شێوەیەکی دروست ئەو پاشماوەیانە دەستنیشان بکات و بیانگەڕێنێتەوە بۆ خێزانەکانیان.
دادگای تاوانی نێودەوڵەتی بۆ یوگۆسلاڤیای پێشوو (ICTY)
لە بەرامبەر تاوانەکانی جەنگ لە بۆسنە، ئەنجومەنی ئاسایشی نەتەوە یەکگرتووەکان لە ساڵی ١٩٩٣ دادگای تاوانی نێودەوڵەتی بۆ یوگۆسلاڤیای پێشوو (ICTY)ی دامەزراند، دادگاکە بەرپرسیار بوو لە لێکۆڵینەوە و دادگاییکردنی ئەو کەسانەی کە بەرپرسیارن لە تاوانەکانی جەنگ و تاوانەکانی دژی مرۆڤایەتی و جینۆساید. لە گرنگترین سزادراوانی ئەم دادگایە، ڕادۆڤان کارادزیچ و ڕاتکۆ ملادیچ کە بە تاوانی جینۆساید و تاوانی دژ بە مرۆڤایەتی سزا دراون.
سەرچاوە بۆ خوێندنەوەی زیاتر
ICMP: ناسینەوەی قوربانیانی جینۆسایدی بۆسنە لە ڕێگەی DNA
دادگای نێودەوڵەتی تاوانەکانی یوگۆسلاڤیا (ICTY)
فیلمی دیکۆمێنتاری: جینۆسایدی سرێبرینیکا – هیچ بوارێک بۆ ئینکاری نییە
مۆزەخانەی یادەوەری هۆلۆکۆستی ئەمریکا: بۆسنە و هەرزەگۆڤینا، ١٩٩٢-١٩٩٥
ئینسایکلۆپیدیای بریتانیکا: جینۆسایدی سرێبرینیکا
مۆزەخانەی هۆلۆکۆستی مۆنتریال: جینۆسایدی بۆسنە
ویکیپیدیا: جینۆسایدی بۆسنە
مێژووی شەڕی بۆسنە: جەنگی بۆسنە
Leave feedback about this