نسل‌کشی کُردهای فیلی – 1980

رەگ و ریشەی ناوی فیلی

در مورد ریشه نام کردی فیلی نظریات زیادی وجود دارد و دائماً در مورد آن بحث می شود، اما واضح ترین آن این است که کلمه کرد فیلی Faily از ریشه کلمه “پهلوی” پهلە، پهلوان یا( پالە، پاڵەوان بە کردی) بە معنی قهرمان آمده است، کە معرب شدە آن فهلە ، فهلوی، فهلی کە بە مرور زمان بە فیلی تبدیل شدە است.

کرد کلهر/پهلی، پهلە، مردم بومی جنوب زاگرس هستند که امروزه در انگلیسی (Pehlí, Faili Fayli )، درعربی (الفیلیون یا الأکرد الفیلي او الفیلیة) و بە فارسی (فیلی از ریشه کلمه «پهلوی» نامیده می‌شوند. یا جزء لاینفک ملت کرد هستند و به سه گویش کردی ایلامی، لکی و لری تکلم می کنند.

ریشه کردهای پهلی ، پهلوی به مهاجران هند و اروپایی در هزاره اول قبل از میلاد برمی گردد. پهلوی ها تقریباً به طور مساوی بین پیروان اسلام شیعی و مذهب بومی کرد یزدان (شاخه ای از اهل حق) یارسان تقسیم شده بودند. گرویدن آنها به تشیع در میان کردهای پهلوی در زمان سلسله صفویه در ایران (1507-1721) آغاز شد.

کردهای پهلی، فیلی هم در ایران و هم در عراق در استان‌های ایران لرستان، کرمانشاه و ایلام و همچنین بخش‌هایی از اقلیم کردستان و عراق، شرق رود دجله، بغداد، دیاله، کوت، میسان و سایر استان‌های مرکزی و جنوبی زندگی می‌کنند. عراق، آنها جزء لاینفک و قدیمی منطقه هستند.

فیلی ها به گروهی از کردهای ایلام اطلاق می شوند که در کوه های زاگرس زندگی می کردند، اکثر مورخان معتقدند که آنها از تبار ایلام یا گوتیها بودند. در استان ایلام نیز منطقه ای به نام پهلە وجود دارد که نام فیلی از آن گرفته شده است.

در مورد فیلی ها، اگر به آغاز تأسیس دولت عراق در سال 1924 نگاه کنیم، قانون شهروندی عراق بر تقسیم مردم عراق به سه بخش بر اساس مذهب، قومیت و نسب تأکید داشت.

بنابراین، آنها همیشه مورد حمله مقامات عراقی قرار گرفته اند. از سلطنت تا جمهوری و تا سقوط رژیم بعث، آنها طی دهه‌ها با تبعید، اخراج، تبعید اجباری، نسل‌کشی و پاکسازی قومی در چهار مرحله اصلی مواجه بوده‌اند.

مراحل تبعید اجباری، تبعید و نسل کشی کردهای فیلی

دوران پادشاهی

مرحله اول: فیلی ها در سال 1936 در زمان دولت یاسین هاشمی که در آن زمان وزیر کشور رشیدعلی گیلانی بود به ایران تبعید شدند.

دوران جمهوری

مرحله دوم: در سال 1969، کردهای فیلی با تبعید شدید و نابودی 200 خانواده مواجه شدند.

مرحله سوم: در سال های 1971-1972، در این مرحله اکثر فیلی های استان عمارە را پوشش می دادند. حدود 40000 کرد فیلی به این دلیل که اصالتا ایرانی هستند اخراج شدند.

مرحله چهارم: نسل کشی فیلی ها از 4-4-1980 تا 19-5-1990 در زمان سقوط رژیم بعث به طرق مختلف علیه کردهای فیلی انجام شد.

کُردهای فیلی در طول تاریخ، به دلیل تقسیم مردم عراق بر اساس دین، قومیت و ملیت که در قانون شهروندی عراق مشخص شده است، به طور مداوم توسط مقامات عراقی مورد اذیت و آزار قرار گرفته‌اند. پس از تاسیس دولت عراق از دوران پادشاهی تا جمهوری و سقوط رژیم بعث، فیلی ها مورد تبعید، اخراج، مهاجرت اجباری، نسل‌کشی و تمیز نژادی قرار گرفته‌اند. در اینجا تمرکز بر نسل‌کشی فیلی ها است.

نسل‌کشی فیلی ها از 4 آوریل 1980 تا 19 می 1990 در طی دوران رژیم بعث به شکل‌های متفاوتی صورت گرفت. رژیم بعث چندین دستور و نامه رسمی صادر کرد تا جرایم خود علیه فیلی ها را توجیه کند.

این فرایند با بازداشت 400 تاجر فیلی ها که نقش کلیدی در اقتصاد عراقی داشتند آغاز شد. سپس فیلی ها مورد تبعید، اخراج و جابجایی اجباری به ایران و جنوب عراق قرار گرفتند. قراردادهای 180 و 666 در سال 1980 حقوق شهروندی آن‌ها را با ابطال شناسنامه و کارت ملی، منتفی کردند، پس از آن پاکسازی قومی در مناطق آن‌ها صورت گرفت. اموال آن‌ها با اجرای حکم 916 و بسیاری از احکام مشابه، توقیف شد، با توجه به اینکه تمام دارایی‌های منقول و غیر منقول و آن‌ها مصادره شد.

فیلی ها مورد حملات وحشیانه قرار گرفتند، زنان در معرض حرمان قرار گرفتند و زنان و کودکان به تعدادی بی‌سابقه کشته شدند. صدام حسین، رئیس جمهور سابق عراق و رهبر رژیم بعث، فرمانی صادر کرد که بنیاد زندگی خانوادگی را نابود می‌کرد. بر اساس مصوبه شماره 474 شورای فرماندهی انقلاب، مردان عراقی که با یک زن کرد فیلی ازدواج کرده اند، در صورت طلاق رسمی در دادگاه، در صورت نظامی بودن 4000 دینار و برای شهروندان عادی 2500 دینار پاداش دریافت می کنند.

کُردهای فیلی ها با اعدام‌ها و کشتارها روبرو شدند، به خصوص جوانانی که بازداشت و ناپدید شدند و به عنوان نیروی کار و جوان در نظر گرفته شدند. این جرایم از طریق صدور چندین تصمیم توسط شورای رهبری انقلابی حزب بعث انجام شد، در کنار ایجاد چندین کمیته اطلاعاتی، نظامی و اداری برای اجرای آن‌ها.

در نسل کشی کردهای فایلی، 23000 نفر 18 تا 28 ساله یا به عنوان نیروهای مولد اعدام شدند یا در طول جنگ ایران و عراق به میدان های مین فرستاده شدند یا با سلاح های کشتار جمعی آزمایش شدند و یا انها را در حوزچەهای اسید به وحشیانه ترین شکل ذوب کردند. کە تاکنون مفقودالاثر هستند.

اسناد و آمار موجود نشان می‌دهد که حدود 750,000 نفر به طور اجباری اخراج شدند. بسیاری سال‌ها را در اردوگاه‌ها در ایران گذراندند و برخی در نهایت بازگشتند، امیدوار به ساختن دوباره زندگی خود دور از وحشت‌هایی که تجربه کرده بودند.

پس از سقوط رژیم بعث در سال 2003، فرمان 666 توسط قانون شهروندی عراق در سال 2006 لغو شد و برخی از فیلی‌ها توانستند حقوق شهروندی عراقی خود را دوباره به دست آورند.

پروندە نسل کشی کردهای فیلی در دادگا علیای جنایات عراق

پس از سقوط رژیم بعث در سال 2003، پرونده نسل کشی کردهای فیلی واقعاً به دادگاه جنایی بالاترین عراق در تاریخ 21 دسامبر 2008 ارجاع داده شد. در تاریخ 29 نوامبر 2011، حکم نسل‌کشی به نفع آن‌ها صادر شد. این تصمیم بعداً توسط پارلمان عراق و دولت فدرال عراق تایید شد.

اما با وجود شناخت نسل‌کشی و تایید رسمی، وضعیت زندگی کُردهای فیلی کاملاً به وضعیت حقوق قبل از جنایت برنگشته است. دولت عراق در فراهم کردن جبران کامل شکسته، مانند سایر موارد نسل‌کشی علیه مردم کُرد، ناموفق بود. فیلی‌ها هنوز منتظر راه حل‌های جامع برای بی‌عدالتی‌هایی هستند که کشیده‌اند.